ایجاد نهاد وکالت دردوره امام عسکری(ع) زمینه‌چینی برای عصرغیبت بود
تاریخ انتشار: ۱۳ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۳۵۳۳۸
به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، در نشست علمی «زمانه و زمینه تشیع در دوره امام حسن عسکری (ع)» که از سوی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، گفت: نعمت اهل بیت (ع) نعمت بزرگ و قابل افتخاری است ولی ما قدر نعمت اهل بیت (ع) را آنطور که باید نمی‌دانیم و جامعه نسبت به سیره و سنت رفتاری و چرایی تصمیم‌گیری‌های ایشان آشنا نیستند و به خصوص نسبت به ائمه متأخر این وضعیت بیشتر وجود دارد و شاید کوتاهی امثال بنده سبب این موضوع شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: امام هادی (ع) از ائمه‌ای است که سن پایینی داشتند و طبیعتاً مدت امامت ایشان هم کوتاه بوده است و ایشان و پدر بزرگوارشان در شهری با هویت نظامی زندگی می‌کردند و دوره امامت امام هم شش سال بیشتر طول نکشید.
طباطبایی بیان کرد: در دوره ائمه (ع) (از امام کاظم (ع) به بعد) به تدریج بنی‌عباس به صورت کامل قدرت گرفتند و خفقان شدید سیاسی و امنیتی ایجاد کردند؛ مخصوصاً در دوره متوکل و در دوره خلفای بعد هم شدت یافت. در دوره مأمون مقداری آزادی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شده بود اما در دوره متوکل محدود شد و حتی برخی از بزرگان اهل سنت هم محاکمه شدند؛ مثلاً ابن حنبل، ابن حماد که فتن را نوشته، مدت طولانی در زندان بود و خفقان فقط مختص شیعه نبود.
وی اضافه کرد: اقتدار عباسیان تا حدود سال ۳۳۰ که آل‌بویه قدرت گرفتند، ادامه داشت و شیعه تحت فشار بیشتری بود ولی به خاطر رویکرد ائمه (ع) باز شیعه رو به توسعه گذاشت. با وجود سختی‌ها، شمار شیعیان به شدت از دوره امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، فزونی یافت و در مناطق جغرافیایی جدیدی هم پراکنده شدند، شیعیان در قم و بغداد و کوفه مستقر بودند و بعدها در خراسان بزرگ از جمله مرو و سمرقند و بخارا هم حضور داشتند.
افزایش وجوهات شرعی
طباطبایی افزود: در دوره هارون‌الرشید وضعیت اقتصادی و رفاه عمومی بالا رفت و کارهای عمرانی زیادی هم انجام گرفت و طبیعتاً این رفاه عمومی مختص اهل سنت نبود و شیعیان هم در رفاه بودند و در تمام سرزمین‌های اسلامی هم این وضع وجود داشت لذا در دوره بعد از امام صادق (ع) وجوهات شرعی زیادی به ائمه (ع) رسید و یکی از دلایلی که هارون امام کاظم (ع) را شهید کرد، وجود فراوانی وجوهات شرعی بود.
وی ادامه داد: در دوره‌های امام هادی (ع) و عسکری (ع) این فراوانی بیشتر شد به همین دلیل، عمده نامه‌ها و سوالات شیعیان از امام (ع) در مورد وجوهات و همچنین موقوفاتی است که وقف امامین عسکریین (ع) می‌کردند. قم به خاطر اینکه ساختار شیعی داشت، اهل سنت در آن نبودند، حضرت معصومه (س) هم در دوره امام رضا (ع) به قم آمدند، پایگاه مقتدر شیعی تشکیل شد و بعد موسی مبرقع به قم آمدند، موقوفات مرتبط با ائمه (ع) زیاد شد و حتی لیست کسانی که متولی این موقوفات بودند موجود است و در رأس آن کسانی مانند آدم بن اسحاق اشعری بود.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه جریان وکالت از دوره امام صادق (ع) ایجاد شد، افزود: در دوره امام کاظم (ع) چون در زندان بودند نهاد وکالت رشد زیادی کرد ولی در پایان دوره امام کاظم (ع)، این نهاد تضعیف شد و امام رضا (ع) هم دوباره آن را تقویت و منظم کردند.
وی افزود: در دوره امام جواد (ع) نهاد وکالت ساختار تشکیلاتی گرفت و عثمان بن سعید هم نقش زیادی داشت زیرا او از کودکی با خاندان اهل بیت (ع) مأنوس بود و در دوره طولانی امامت امام هادی که ۳۴ سال طول کشید، به خاطر شخصیت عثمان بن سعید نهادینه شد.
این استاد و پژوهشگر حدیث، اضافه کرد: در دوره امام هادی (ع)، نهاد وکالت، نمایندگانی در سرزمین‌های مختلف اسلامی داشت و حتی بین وکلای علمی امام با وکلای اقتصادی تفاوت وجود داشت. مردم می‌دانستند امام در سامراء زیر نظر مأموران حکومتی هستند ولی نهاد وکالت به وجود آمده تا دستورات امام را به مردم و نیازهای مردم را به امام برسانند و ارتباط دقیقی بین امام و مردم وجود داشته باشد.
رواج نهاد وکالت
وی افزود: تعبیر ناحیه مقدسه هم که مطرح است، مراکزی بود که وکلای امام در آنجا حضور داشتند و سخنانی که از این نواحی صادر می‌شد به عنوان سخن امامین عسکریین (ع) تلقی می‌شد. زیارت ناحیه مقدسه هم در سال ۲۵۲ یعنی اواخر دوره امام هادی (ع) از ناحیه مقدسه خارج شده است بنابراین گفتار امام مهدی و حتی امام عسکری هم نیست و مربوط به اواخر دوره امام هادی می‌شود.
طباطبایی بیان کرد: با وجود این ناحیه مقدسه مردم می‌دانستند که چون ارتباط با امام مقدور نیست باید با این نواحی مرتبط باشند، افراد عثمان بن سعید و بعداً محمدبن عثمان در همه نواحی بین شیعه بودند و درخواست مردم از طریق این افراد به عثمان و به امام می‌رسید و در دوره امام عسکری این شیوه کاملاً نهادینه شد. ابن بابویه برای فرزنددارشدن نامه به وکیل عثمان در ناحیه قم داد و از طریق او نامه به عثمان بن سعید رسید و از امام (ع) خواست که برای او دعا کنند.
زمینه‌سازی برای غیبت
وی افزود: اگر نهاد وکالت در دوره امام عسکری تقویت نشده بود، زمینه‌چینی برای غیبت نمی‌شد و شیعیان دچار شوک شدند؛ یکی از عواملی که سبب شد تا نهاد وکالت یا ناحیه مقدسه نهادینه شود، همین مقدمه‌چینی برای غیبت بود.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه فرهنگ شیعه در دوره صادقین (ع) توسط احادیث برای مردم بیان می‌شد، تصریح کرد: به همین دلیل اصول اربعمائه و برخی به تدریج منابع حدیثی شیعه نوشته شد؛ در دوره امام صادق (ع) تا امام رضا (ع) خیلی از مباحث از ائمه سوال شد و در کتب موجود بود، به همین دلیل در دوره ائمه متأخر روایات کمتری از ایشان می‌بینیم و غنای علمی بیشتری بین شیعیان را شاهد هستیم.
وی بیان کرد: رویکرد کتابت حدیث در بین شیعه و اهل سنت از دوره عمربن عبدالعزیز رواج زیادی یافت و از دوره امام جواد (ع) تعداد سوالات و پاسخ مکتوب نسبت به شفاهی بیشتر است و فرهنگ نامه‌نویسی از طریق وکیل و پاسخ مکتوب از شخص امام یا نواحی مقدسه در دوره امام هادی و امام عسکری (ع) رواج زیادی داشت.
طباطبایی اضافه کرد: در دوره عسکریین (ع)، مدرسه حدیثی کوفه کم‌کم تضعیف شد ولی دو مدرسه حدیثی جدید یعنی بغداد و قم ایجاد شدند؛ بخشی از میراث حدیثی کوفه به قم و بخشی به بغداد منتقل شد، مثلاً بغدادی‌ها عقل‌گراتر بودند و چون در مواجهه با اهل سنت قرار داشتند مقداری از مواریث حدیثی کوفه را نقل نمی‌کردند ولی در قم کسی اگر در ولایت و مقام امام (ع) مطالبی می‌گفت یا به برخی صحابه نقد می‌کرد بازخورد منفی نداشت. بعد از قدرت‌گرفتن شیعه بخشی از میراث حدیثی شیعه مانند زیارت جامعه کبیره از قم به بغداد منتقل شد.
تمرین زندگی در غیبت
طباطبایی بیان کرد: در دوره امامین عسکریین، ارتباط علمی مدارس بغداد و قم خیلی خوب بود و در دوره غیبت صغری هم این ارتباط کاملاً وجود داشت؛ مثلاً کتاب شلمقانی که بعداً منحرف شد به قم آمد و در قم بررسی شد. به نظر می‌رسد مجموعه این عوامل سبب شد تا مقدمات ورود به دوره غیبت فراهم شود و برای آماده‌کردن شیعیان، باید یکی دو نسل نداشتن ارتباط با امام را تمرین می‌کردند.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: ایجاد محدودیت برای امامین عسکریین در مجموع به نفع شیعیان خاتمه یافت و شیعیان توانستند نهاد وکالت و ارتباط غیرمستقیم با امام را تمرین کنند و حتی امام عسکری از پشت پرده با افراد مرتبط بود تا نهادهای واسطه بتوانند روی پای خود بایستند و متکی به حضور فیزیکی امام (ع) نباشند.
این پژوهشگر اظهار کرد: دوره شش ساله امام عسکری دوره خاص نیست و از زمان ۱۰ سال پایانی امامت امام هادی این روند به تدریج ایجاد شد و حتی تا دوره وکلای خاص امام زمان (عج) ادامه یافت. برخی مواقع انشعاباتی مانند واقفیه در دوره امام کاظم (ع) و ابتدای دوره امام رضا (ع) در شیعه ایجاد شد ولی در دوره امام هادی (ع)، امام عسکری (ع) و امام مهدی (عج) با وجود دشواری‌های فراوان برای شیعیان، انشعاب محوری و جدی بین شیعه رخ نداد.
وی تأکید کرد: نقش ائمه (ع) هر کدام مانند قطعات پازل در جای خود قرار داده شد تا شیعه بتواند به حرکت خود ادامه دهد، امام عسکری مثل فردایی به شهادت رسیدند ولی ناحیه وکالت و امثال افرادی مانند عثمان بن سعید و محمدبن عثمان به راحتی این امر خطیر را مدیریت کرد و امامت امام زمان (عج) برای شیعیان تشریح و نهادینه شد. میراث گرانقدر امامت با زحمات فراوان به دست ما رسیده و ما هم وظیفه داریم آن را به درستی به آیندگان منتقل کنیم.
شباهت دوره انقلاب با دوره ائمه متأخر
طباطبایی بیان کرد: ما امروز در دوره گذار وحشتناکی هستیم و گسست نسلی شدیدی وجود دارد لذا وظیفه ما خیلی مهم و خطیر است تا میراث معنوی، حدیثی و علمی ائمه (ع) را به نسل بعد منتقل کنیم. ان‌شاءالله همانطور که خداوند در دوره ائمه (ع) مدد فرمود تا میراث حدیثی و معنوی اهل بیت (ع) در طول تاریخ منتقل شود، ما هم بتوانیم این کار را انجام دهیم.
کد خبر 5602838منبع: مهر
کلیدواژه: بغداد قم امام کاظم علیه الاسلام حسن عسکری شیعه شیعیان دانشگاه آزاد اسلامی سمرقند انقلاب قرآن قرآن کریم کتاب انقلاب اسلامی ایران سازمان تبلیغات اسلامی نشست علمی ایران امام حسن مجتبی ع حجاب و عفاف صحیفه سجادیه شورای عالی انقلاب فرهنگی امام زمان حضرت مهدی عج انقلاب فعالیت های قرآنی استاد دانشگاه قرآن و حدیث امامین عسکریین دوره امام هادی عثمان بن سعید دوره امام ناحیه مقدسه نهاد وکالت امامت امام امام عسکری دوره ائمه امام کاظم امام صادق ایجاد شد امام رضا اهل سنت اهل بیت امام ع
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۳۵۳۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تخصص بدون تعهد و تعهد بدون تخصص زمینه‌های فساد را ایجاد می‌کند
مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی گفت: تخصص بدون تعهد و هم تعهد بدون تخصص، زمینه‌های فساد را ایجاد می‌کند و در این رابطه وظیفه ما برخورد مدیریتی است و از این حیث از بالاترین مقام سازمان تا پایین‌ترین سطوح سازمانی هیچ استثنایی در مبارزه با فساد وجود ندارد.
به گزارش ایمنا و به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان تأمین اجتماعی، میرهاشم موسوی در نشست تخصصی «حکمرانی اسلامی، فسادستیزی و اقتصاد مردمی» که از سوی شورای امر به معروف و نهی از منکر این سازمان به‌مناسبت سالروز صدور فرمان تاریخی مقام معظم رهبری در زمینه مبارزه با فساد، فسادستیزی را مقدمه تحقق عدالت در حکمرانی اسلامی و اولویت راهبردی این سازمان برشمرد و اظهار کرد: با توجه به گستردگی و تنوع خدمات سازمان و تأثیر آن بر اقتصاد کلان نمی‌توانیم به‌صورت شعاری با مقوله مبارزه با فساد برخورد کنیم و باید در این زمینه عزم جدی وجود داشته باشد و از همه ظرفیت‌های موجود استفاده کرد، طراحی و ایجاد سه سامانه نظارتی در این سازمان برای استفاده از ظرفیت نظارت مردمی بوده است، ظرفیتی که می‌تواند به صورت سیستمی ضمن ایجاد بازدارندگی، درامر مبارزه با فساد نقش جدی داشته باشد، علاوه بر این تلاش برای شفاف کردن اطلاعات و حرکت به سوی ارائه برخط خدمات در مصادیقی نظیر لیست هوشمند، تحلیل داده‌های خدمات غیرحضوری بیمه‌ای، نسخ الکترونیک و اسناد پزشکی در واقع در مسیر ایجاد الگویی از نظارت سیستماتیک در امر مبارزه با فساد است که در این سازمان به صورت جدی پیگیری می‌شود.
وی افزود: رهبر انقلاب در یکی از جلسات درس خارج فقه خود، از معصوم (ع) روایت می‌کنند که همه مسئولان با دست بسته وارد صحرای محشر می‌شوند، کسی که مسئولیت و کارش را درست انجام داده باشد دست‌هایش گشوده و آن‌که گناهکار باشد به زنجیر کشیده می‌شود، با این اوصاف مایه تعجب است که در چنین مکتبی و با چنین باوری، چطور برخی به دنبال مسئولیت هستند.
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به بخش‌هایی از فرمان هشت‌ماده‌ای مقام معظم رهبری گفت: یکی از اهداف حاکمیت اسلامی تحقق عدالت است و مبارزه با فساد مقدمه تحقق این هدف متعالی است، از این منظر در حکمرانی اسلامی داشتن روحیه مبارزه با فساد از ویژگی‌های مهم همه کسانی است که پا در این عرصه می‌گذارند، علاوه بر این مقبولت یا پذیرش مردم، مشروعیت، اقتدار و کارآمدی چهار مؤلفه اصلی در حکمرانی اسلامی است، البته رهبر انقلاب در تبیین اندیشه سیاسی حاکمیت اسلامی تذکر داده‌اند که مردم علاوه بر مقبولیت، رکن تحقق مشروعیت هم هستند.
موسوی با تأکید بر اهمیت جایگاه و نقش مردم در حکمرانی اسلامی گفت: ما امروز در سرمایه اجتماعی، چالش‌هایی داریم و اگر بخواهیم یک مأموریت مهم برای سازمان تأمین‌اجتماعی تعریف کنیم، آن ماموریت ایجاد ارزش افزوده در سرمایه اجتماعی نظام است که حتی با یک ابهام یا شائبه کوچک در حوزه فساد نیز می‌تواند آسیب ببیند. پدیده شوم فساد و ضعف‌های مدیریتی در مشروعیت و مقبولیت و کارآمدی نظام مؤثر است و جایی که فساد وجود داشته باشد، ناکارآمدی هم وجود خواهد داشت، رویدادها و تحولاتی چون عملیات وعده صادق مردم را خوشحال کرده و روی مؤلفه اقتدار، تأثیر مثبت دارد و در مقابل فساد احتمالی ولو کوچک روی اقتدار اثر منفی می‌گذارد و از همین باب است که پرداختن به این موضوع یکی از اولویت‌های سازمان تأمین اجتماعی است.
وی با تاکید بر نقش و جایگاه مردم در فسادستیزی گفت: در سخت‌ترین شرایط کشور وقتی مردم در صحنه حضور پیدا می‌کنند بر چالش‌ها غلبه می‌کنیم؛ چنان که در فتنه‌های مختلف وقتی ملت شریف ایران به صحنه آمدند آب سردی بر پیکر دشمن ریخته شد، در بحث فسادستیزی نیز نقش مردم به عنوان مهم‌ترین مولفه حکمرانی اسلامی، بسیار مهم است و به همین مناسبت رهبر انقلاب در ابتدای دولت سیزدهم بحث مشارکت مردم در مبارزه با فساد را مطرح کردند.
مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی ضمن تقدیر از تلاش‌های همکاران این سازمان برای تأسیس سامانه‌های مختلف نظارت مردمی در حوزه‌های حراست، بازرسی و تخلفات اداری، اظهار کرد: طراحی و ایجاد سه سامانه نظارتی در این سازمان در جهت استفاده از ظرفیت نظارت مردمی بوده است، ظرفیتی که می‌تواند به صورت سیستمی ضمن ایجاد بازدارندگی، درامر مبارزه با فساد نقش جدی داشته باشد. علاوه بر این تلاش برای شفاف کردن اطلاعات و حرکت کردن به سوی ارائه برخط خدمات در مصادیقی نظیر لیست هوشمند، تحلیل داده‌های خدمات غیرحضوری بیمه‌ای، نسخ الکترونیک و اسناد پزشکی در واقع در مسیر ایجاد الگویی از نظارت سیستماتیک در امر مبارزه با فساد است که در این سازمان به صورت جدی پیگیری می‌شود. البته باید توجه کنیم که پس از انجام نظارت‌های سیستمی پاسخ و اقدامات انجام شده باید به گزارشگران نیز انتقال پیدا کند تا انگیزه نظارت مردمی تقویت شود و این مسئله با رویکرد سیستمی نسبت به موضوع قابل حل است.
موسوی با تأکید بر اینکه مبارزه با فساد را باید در ابعاد و اندازه واقعی آن ببینیم، اظهار کرد: رسانه‌های معاند که به‌دنبال القای ناکارآمدی نظام هستند، دست به بزرگنمایی برخی حوادث می‌زنند. درست است که وقتی صحبت از فسادستیزی می‌شود باید عمدتاً روی دانه درشت‌ها تمرکز کنیم، با این‌حال اگر این اندازه‌سازی‌ها باعث چشم‌پوشی از موارد کوچک‌تر شود رویه ما رویه درستی نخواهد بود؛ چه اگر به موارد کوچک فساد توجه نکنیم ظرفیت تبدیل شدن به موارد بزرگ را دارند، در واقع در برخورد با اصل فساد نباید مماشات کنیم، اگر چه نحوه برخوردها باید متناسب با ابعاد تخلف باشد. گاهی ممکن است با امر به معروف و نهی از منکر بتوان با فسادی مقابله یا از آن پیشگیری کرد و گاهی هم لازم است با برخورد جدی‌تر به مسائل ورود کنیم، چه اگر با فسادهای کوچک به نحو مقتضی برخورد نکنیم تبدیل به فسادهای بزرگتر می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه با سفارش و سفارش‌پذیری نمی‌توان مأموریت مبارزه با فساد را دنبال کرد، اظهار کرد: هم تخصص بدون تعهد و هم تعهد بدون تخصص؛ زمینه‌های فساد را ایجاد می‌کند و در این رابطه وظیفه ما برخورد مدیریتی است و از این حیث از بالاترین مقام سازمان تا پایین‌ترین سطوح سازمانی هیچ استثنایی در مبارزه با فساد وجود ندارد؛ چرا که تأمین‌اجتماعی یک سازمان با ۴۶ میلیون مخاطب مستقیم است که به‌صورت غیرمستقیم هم با همه آحاد مردم در ارتباط است و تعهدات بین نسلی و وظایفی مهم و سنگین بر دوش این سازمان است، با توجه به گستردگی و تنوع خدمات سازمان و تأثیر آن بر اقتصاد کلان نمی‌توانیم به‌صورت شعاری با مقوله مبارزه با فساد برخورد کنیم و باید در این زمینه عزم جدی وجود داشته باشد و از همه ظرفیت‌های موجود استفاده کرد.
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به اینکه دولت مردمی سیزدهم با شعار مبارزه با فساد روی کار آمد و مردم به این واسطه به این دولت اعتماد کردند، گفت: صحت و دقت انتصابات از همان روز اول مسئله ما در سازمان تامین اجتماعی بود، از همان ابتدا به دنبال افراد متعهد و متخصص بودیم و همچنان هم قاعده در مجموعه ما همین است، به خصوص در موضوعات اقتصادی، واحدهای نظارتی سازمان تأمین اجتماعی باید نظارت دقیق داشته باشند و در مجموعه‌هایی مثل بانک رفاه و شستا، فضا را به‌خوبی رصد کنند.
موسوی با اشاره به اینکه یکی از رویکردهای سازمان تأمین اجتماعی در بحث انتصابات، توجه به جوان‌گرایی است، افزود: به هر حال مجموعه‌ای که مأموریت بین نسلی دارد باید به کادرسازی توجه کند؛ چه بدون تجدید قوا و احیای درونی نمی‌توان به درستی در مسیر توسعه خدمات حرکت کرد و مأموریت‌ها را به خوبی انجام داد؛ یعنی در مبارزه با فساد در کنار برخوردهای سلبی باید به موارد ایجابی و افزایش کارآمدی مانند کادرسازی نیز توجه کرد.
وی با اشاره به تشکیل کمیته صیانت در این سازمان در همان ماه‌های ابتدایی مدیریت جدید، اظهار داشت: با تشکیل این کمیته پرونده‌هایی که چندین سال مسکوت مانده بود با همکاری قوه محترم قضاییه به نتیجه رسید و دستاوردهای چشمگیر مالی برای سازمان تأمین اجتماعی داشت و در ادامه مسیر نیز ما همچنان به کمک سایر قوا برای حرکت در این مسیر نیازمندیم.
کد خبر 749348
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت